House of Creations

Pertinente vragen, verhelderende perspectieven en bijwijlen stevige discussies. Maar vooral: veel engagement, zowel in woord als in muziek! Een beeldverslag van de tweede debatavond in de aanloop naar Cassandra.

DEBAT ROND CASSANDRA

ARTIEST VS. ACTIVIST: DEZELFDE STRIJD?
FEB 13 - 18:30 - De Munt

In de aanloop naar de creatie Cassandra, lanceerde de Munt in november een reeks debatten gewijd aan de urgentie van de klimaatzaak.

Op deze tweede debatavond staat de relatie tussen artistieke praktijk en ecologisch activisme centraal. Op welke manier kunnen kunst en activisme elkaar aanvullen of versterken? Wat is de rol van kunstenaars in de strijd tegen de klimaatproblematiek? En wat als ecologische inspanningen en creatieve vrijheid tegenover elkaar komen te staan?

We leggen deze vragen graag voor aan "artivist" Chantal Latour, dramaturge en schrijfster Martha Balthazar, choreograaf Michiel Vandevelde, sopraan Sandrine Mairesse (Youth for Climate), activist Wouter Mouton en theatermaker-schrijver Sébastien Hendrickx, allebei lid van Extinction Rebellion.

Geen betere manier om deze discussie af te sluiten dan met een optreden van het Chœur Cassandra Koor.

Bijen in de opera

Bernard Foccroulle: "Een van de eerste ideeën van Matthew [Jocelyn, librettist], heel vroeg in ons denkproces over deze opera, was om op drie (niet al te lange) momenten alleen het geluid van bijen te laten horen. In de eerste scène zouden ze erg talrijk aanwezig zijn, in de tweede met een vijftiental, en in de laatste zouden er maar een paar overblijven. Een manier om de natuur te evoceren en het werk van die zo waardevolle insecten, waarvan we vandaag het uitsterven moeten vrezen. Het biedt ons ook de mogelijkheid om aansluiting te vinden bij het mythologische tijdperk, toen bijen al werden beschouwd als essentiële, bijna magische wezens, verbonden met de cultus van Apollo. Om die bijenscènes te 'componeren' heb ik heel aandachtig geluisterd naar de bijen in mijn tuin in Bretagne.

Begin 2021 vond een zeer nuttige werksessie plaats met het orkest: onder leiding van Ouri Bronchti ontcijferden de strijkers van de Munt de drie bijenscènes. Ik wilde vooral nagaan of mijn schrijfwijze in zesden van een toon het gewenste effect sorteerde, of ik die typische glissandi van de vlucht van deze insecten goed had opgeroepen. Ik werd me ook bewust van de noodzaak de interventies van de musici te spreiden om zo het risico op kramp te vermijden, gezien de snelheid van de tremolo's. Hier volgt een fragment van de eerste van die drie scènes, opgenomen tijdens de bewuste repetitie in de Munt in januari 2021. De strijkers zijn alleen, ze spelen het vaakst heel dicht bij de kam, om dat typische bijengeluid voort te brengen."

Componist Bernard Foccroulle

"Vanochtend, woensdag 28 december 2022, heb ik de orkestpartituur van mijn opera Cassandra naar uitgever Ricordi gestuurd. Vierhonderd minutieus geschreven pagina's, die ik nauwlettend heb herlezen en gecorrigeerd. Zo voltooi ik een werk waaraan ik begon in de lente van 2020, aan het begin van de pandemie, in nauwe samenwerking met librettist Matthew Jocelyn en dramaturg Louis Geisler. Na verloop van tijd werd het team verrijkt met de medewerking van regisseur Marie-Eve Signeyrole en dirigent Kazuchi Ono, maar ook met de verschillende zangeressen en zangers. Ik heb de meeste van hen ondertussen face to face of op afstand ontmoet om van gedachten te wisselen. Ik heb hun gaandeweg ook al uittreksels uit de partituur gestuurd, met de bedoeling om die zo goed mogelijk aan hun vocale kwaliteiten aan te passen.

Door de pandemie en de lockdown kon ik me meteen al toeleggen op de uitwerking van het project en vanaf de zomer van 2020 legde ik de eerste hand aan de compositie. Zes maanden later, in december 2020, had ik een eerste vruchtbare werksessie met Katarina Bradic, die de rol van Cassandra zal vertolken. Ik ken deze fantastische zangeres nog van haar passage op het Festival d’Aix-en-Provence, waar ze in 2015 een glansvertolking neerzette van Bradamante in Handels Alcina.

Dat soort workshops zijn ongelooflijk nuttig voor het compositieproces, omdat ze de kans bieden het contact met de uitvoerders te verdiepen en bepaalde aspecten van de vocale schriftuur te verifiëren. Kortom, zo krijgt het in wezen eenzame werk van het componeren al een iets concretere vormgeving."

Op 21 november lanceert de Munt een reeks debatten gewijd aan de klimaatzaak. De eerste van deze avonden combineert een vertoning van de documentaire Sœurs de Combat, die recent nog de publieksprijs won op het Naamse filmfestival FIFF, met een debat gemodereerd door RTBF-journaliste Gwenaëlle Dekegeleer. Wat is de plaats van activisme in onze samenleving? Welke impact kan het hebben op de huidige klimaatproblematiek? Op de agenda van 's werelds leiders en wetgevers? Sœurs de Combat-regisseur Henri de Gerlache, klimatoloog Jean-Pascal van Ypersele, Thérèse Snoy, voorzitster van Grands-Parents pour le Climat, en Adélaïde Charlier, de Franstalige coördinator van de Youth for Climate-beweging in België, laten hun licht schijnen op al deze vragen.

Het Cassandra-koor kon onmogelijk ontbreken op de klimaatmars vandaag. Samen met meer dan 25000 andere deelnemers lieten onze koorzangers hun stem horen om onze nationale en regionale overheden in de aanloop naar de internationale Klimaatconferentie van Sharm-el-Sheikh (6 tot 18 november) tot ecologische ambitie aan te manen.

De eerste repetitie van ons amateurkoor voor Cassandra zit erop! Verenigd door hun passie voor zang en hun engagement voor de milieu- en klimaatproblematiek, oefenden een kleine honderd zangers een eerste keer samen in onze repetitiezalen. Cassandra en Sandra mogen in respectievelijk de mythe en de opera ongehoord blijven, de stemmen van het Cassandra-koor zullen des te krachtiger weerklinken, onder meer ook tijdens de aankomende Klimaatmars van 23 oktober.

Op zaterdag 3 september reageerden maar liefst 300 mensen op het initiatief van de Munt om een amateurkoor te vormen rond Cassandra.

De lancering van dit buitengewone project vond plaats in een gezellige setting: de opera werd eerst ingeleid bij een welkomstdrink, die gevolgd werd door een rondleiding en een eerste zangworkshop onder leiding van Laurence Renson.

• Bekijk hier de reportage van Bruzz.

Terug naar school!

En ook dit schooljaar staat er dankzij ons educatief programma MM Schools voor heel wat leerlingen opera op het lessenrooster! Lager, secundair of hoger onderwijs: op elk niveau komen onze creaties Cassandra en Solar uitgebreid aan bod. 

• Lager onderwijs: de Vlucht van Icarus biedt een speelse workshop rond de centrale figuur in Solar
• Secundair en hoger onderwijs: twee mythes, twee workshops voor de hele klas, rond Solar of Cassandra  
• Lerarenopleiding: woon de muzische dag rond Cassandra of die rond Solar bij

Na de maquettevoorstelling van Cassandra maakt Algemeen en artistiek directeur Peter de Caluwe de stand op van het project:

“Tussen de conceptpresentatie voor Cassandra en de wereldpremiere, gepland in september 2023, krijgen onze ateliers voldoende tijd om de ontwerpen om te zetten in een functionerend decor. Het artistieke team heeft opvallend goed rekening gehouden met ons lastenboek: de Green Opera-policy van de Munt integreren in de thematiek van de nieuwe compositie en een ecologisch verantwoorde realisatie ervan mogelijk maken.

De opera gaat over de tragiek van het niet gehoord worden. Tegelijkertijd staat het werk stil bij de klimaatverandering waarvan we allen op de hoogte zijn maar waarvoor we slechts weinig over blijken te hebben. Net als Cassandra, die waarschuwde voor het naderende einde van Troje, zien we het gevaar aankomen maar we houden vast aan onze gewoontes, waardoor we ertoe bijdragen dat de ijsbergen verder smelten en de bijen uitsterven. Die thematiek inspireerde het team tot een decor dat volledig opgetrokken wordt uit recycleerbare materialen. Een mooi voorbeeld daarvan zijn een groot aantal tweedehandsboeken die in een constructie de bibliotheek van Troje zullen symboliseren, maar in hun geleidelijk verdwijnen van de scène ook refereren naar het actuele lot van de gletsjers en de regenwouden. Om dit te realiseren zullen we ons publiek volgend seizoen uitnodigen een betekenisvol boek bij de Munt achter te laten dat vervolgens zijn plaats zal krijgen in het decor van deze productie.

Componist Bernard Foccroulle realiseerde inmiddels driekwart van de partituur. Een bijzonder ingrediënt zijn de bijen: in zijn compositie zijn er vier momenten met ‘les abeilles’, waarvan het gegons doorheen het stuk hoorbaar afneemt en we dus kunnen vermoeden dat een aanvankelijk grote zwerm tot slechts enkele individuele bijtjes gereduceerd wordt…  Symbool voor het verlies van een van de belangrijkste organismen die ons ecosysteem op mysterieuze wijze in balans houdt.

Zo wordt Cassandra niet alleen een filosofische mijmering over waar we staan als mens, als ‘mis/gebruiker’ van onze planeet, maar ook een voorstelling die we maken volgens de regels van onze Green Opera-strategie. Of hoe de theorie ook praktijk kan worden. Wie weet kan het ons doen nadenken over het onderwerp. Niet gehoord worden blijft immers geen individueel probleem, maar hangt als catastrofe over onze hele samenleving.

Voor veel teams van de Munt begint Cassandra vandaag! In de Grote Foyer stelden regisseuse Marie-Eve Signeyrole, decorontwerper Fabien Teigné en dramaturg Louis Geisler hun regie- en decorconcept voor aan het huis. Eén voorspelling kunnen we nu al maken (u gelooft ze maar beter!): Cassandra wordt een operaproject als geen ander. In zijn ambitie om quasi elk aspect van het creatieproces op een ecologisch verantwoorde manier uit te werken, om er het publiek van de Munt en van Brussel actief bij te betrekken en om de stem van de Cassandra's van vandaag een plaats te geven, daagt het ons uit om heel wat zaken radicaal anders aan te pakken. De première is pas op 10 september 2023, maar al het hele komende seizoen door organiseren we tal van activiteiten en workshops rond deze productie. Want Cassandra, dat is nu!

De mythe van Cassandra

In Cassandra, de eerste opera van Bernard Foccroulle, vecht de jonge klimaatactiviste Sandra om gehoord te worden. De inspiratie die uitgaat van de originele Griekse mythe van Cassandra is duidelijk, maar hoe ging dat verhaal ook alweer?